سوزش ادراری: علل، علائم و موثرترین راه های درمان

Estimated reading time: ۷ دقیقه

سوزش ادراری (Urinary burning) یکی از مشکلات شایع است که می‌تواند دلایل مختلفی از جمله عفونت‌های ادراری، التهاب یا تحریکات ناشی از برخی عوامل بهداشتی داشته باشد. این مشکل معمولاً با احساس درد یا سوزش هنگام ادرار کردن همراه است و می‌تواند زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار دهد. با وجود اینکه سوزش ادرار می‌تواند یک علامت ساده باشد، در صورت عدم درمان به‌موقع ممکن است عوارض جدی‌تری ایجاد کند که بر سلامت دستگاه ادراری تأثیر منفی بگذارد.

سوزش ادراری چیست؟

سوزش ادرار احساس درد یا ناراحتی هنگام دفع ادرار است که ممکن است در مجرای ادرار یا مثانه رخ دهد. این مشکل معمولاً ناشی از التهاب یا عفونت در دستگاه ادراری است، اما علل دیگری مانند عفونت‌های ادراری، سنگ کلیه، تحریک مواد شیمیایی، بیماری‌های مقاربتی، التهاب واژن یا پروستات و مصرف برخی داروها نیز می‌توانند باعث آن شوند. این مشکل در زنان شایع‌تر است. در صورت تداوم یا بروز علائمی مانند تب، درد شکم، خون در ادرار یا تکرر ادرار، مراجعه به پزشک ضروری است.

علت سوزش ادراری

سوزش ادرار می‌تواند به علت سوزش بعد از تخلیه ادرار رخ دهد که شامل عوامل عفونی و غیرعفونی می‌شود. شایع‌ترین علت آن عفونت‌های ادراری است که معمولاً توسط باکتری‌ها ایجاد می‌شود و می‌تواند مثانه (سیستیت) یا مجرای ادرار (اورتریت) را تحت تأثیر قرار دهد. بیماری‌های مقاربتی مانند کلامیدیا، سوزاک و تبخال تناسلی نیز می‌توانند موجب التهاب و سوزش ادرار شوند. وجود سنگ در کلیه یا مثانه باعث تحریک و درد هنگام ادرار می‌شود. استفاده از صابون‌های معطر، مواد شیمیایی یا دوش واژینال نیز می‌تواند باعث تحریک مجرای ادرار شود. التهاب واژن (واژینیت) یا پروستات (پروستاتیت)، مصرف برخی داروها مانند شیمی‌درمانی، آسیب به مجرای ادرار و تغییرات هورمونی در دوران یائسگی یا بارداری نیز می‌توانند از دلایل دیگر باشند. در موارد نادر، سرطان‌های مثانه یا مجرای ادرار ممکن است باعث سوزش و درد شوند.

علائم سوزش ادراری

شایع‌ترین علامت، سوزش یا درد هنگام دفع ادرار است که ممکن است در ابتدای ادرار یا انتهای آن شدیدتر باشد. تکرر ادرار، نیاز مکرر به دفع ادرار حتی با حجم کم، از دیگر علائم رایج است. احساس فوریت شدید برای ادرار کردن که به سختی قابل کنترل است، نیز مشاهده می‌شود. درد در پایین شکم یا کمر، به‌ویژه در صورت التهاب مثانه یا کلیه‌ها، ممکن است وجود داشته باشد. تغییر رنگ ادرار به‌صورت کدر، تیره یا قرمز (وجود خون) و بوی تند و نامطبوع نیز از نشانه‌های دیگر است. ترشحات غیرطبیعی از مجرای ادرار یا واژن، احساس خالی نشدن کامل مثانه، درد هنگام رابطه جنسی، تب و لرز و ضعف عمومی نیز می‌توانند علائم همراه باشند.

ارتباط سوزش ادراری با عفونت های ادراری

سوزش ادرار اغلب به دلیل عفونت‌های ادراری رخ می‌دهد که توسط باکتری‌هایی مانند اشریشیا کلی (E. coli) ایجاد می‌شوند. این باکتری‌ها وارد مجرای ادرار شده و باعث التهاب و تحریک می‌شوند. عفونت مثانه (سیستیت) با سوزش ادرار، تکرر ادرار و درد پایین شکم همراه است. عفونت مجرای ادرار (اورتریت) معمولاً ناشی از بیماری‌های مقاربتی است و با سوزش و ترشحات غیرطبیعی همراه می‌شود. عفونت‌کلیه (پیلونفریت) جدی‌تر بوده و با تب، لرز، درد پهلو و حالت تهوع همراه است. عوامل خطر شامل بهداشت نامناسب، استفاده از محصولات بهداشتی معطر، رابطه جنسی، نگه‌داشتن طولانی‌مدت ادرار و سیستم ایمنی ضعیف هستند. زنان به دلیل کوتاه‌تر بودن مجرای ادرار بیشتر در معرض این عفونت‌ها قرار دارند. در صورت بروز علائمی مانند تب، درد شکم، خون در ادرار یا ترشحات غیرطبیعی، مراجعه به پزشک ضروری است.

درمان سوزش ادراری

درمان‌سوزش ادرار به علت آن بستگی دارد:

• عفونت‌های ادراری (سیستیت یا اورتریت): برای رفع سوزش ادراربا آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند نیتروفورانتوئین، سیپروفلوکساسین، سفالکسین یا کوآموکسی‌کلاو درمان می‌شود. دوره مصرف معمولاً ۳ تا ۷ روز است.
• عفونت‌های مقاربتی (مانند سوزاک یا کلامیدیا): با آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند آزیترومایسین، داکسی‌سایکلین یا سفتریاکسون درمان می‌شود. درمان شریک جنسی نیز ضروری است.
• التهاب غیرعفونی مجرای ادرار: اسم قرص سوزش ادرار یا مسکن‌ها و ضدالتهاب‌ها مانند ایبوپروفن یا استامینوفن و حذف عوامل تحریک‌کننده درمان می‌شود.
• عفونت‌های قارچی: با داروهای ضدقارچ مانند فلوکونازول یا کلوتریمازول درمان می‌شود.
• سنگ‌های کلیوی یا مثانه: قرص سوزش ادراربا مسکن‌ها و در موارد شدیدتر، جراحی درمان می‌شود.
• مسکن‌ها و آرام‌بخش‌های ادراری: قرص برای سوزش ادرار مانند فن‌آزوپریدین برای کاهش درد و سوزش ادرار استفاده می‌شود.

درمان سوزش ادراری در منزل

درمان سوزش ادراری در خانه شامل موارد زیر است:

• مصرف مایعات زیاد: حداقل ۸ لیوان آب در روز برای شست‌وشوی مجرای ادرار.
• آب جوشیده با جوش شیرین: نصف قاشق چای‌خوری جوش شیرین در یک لیوان آب برای کاهش اسیدیته ادرار.
• آب کرن‌بری: جلوگیری از چسبیدن باکتری‌ها به مجرای ادرار.
• کمپرس گرم: کاهش درد و اسپاسم عضلانی.
• اجتناب از مواد تحریک‌کننده: مانند کافئین، الکل، غذاهای تند و نوشابه‌های گازدار.
• رعایت بهداشت فردی و پوشیدن لباس‌های نخی و گشاد: برای جلوگیری از تحریک و رشد باکتری‌ها.
• دم‌نوش‌های گیاهی: مانند بابونه و گل‌گاوزبان برای کاهش التهاب.
• مصرف پروبیوتیک‌ها: برای تعادل باکتری‌های مفید دستگاه ادراری.

پیشگیری از سوزش ادراری

برای جلوگیری از سوزش ادراری، نوشیدن آب زیاد در طول روز مهم است، زیرا باعث شست‌وشوی دستگاه ادراری و دفع سموم می‌شود. رعایت بهداشت فردی، شست‌وشوی ملایم ناحیه تناسلی با آب ولرم و خشک‌کردن کامل آن نیز کمک‌کننده است. همچنین، استفاده از لباس زیر نخی و گشاد و اجتناب از محصولات معطر می‌تواند از تحریک و سوزش جلوگیری کند. بعد از رابطه جنسی، ادرار کردن به‌ویژه در زنان از انتقال باکتری‌ها به مجرای ادرار جلوگیری می‌کند. نگه نداشتن طولانی‌مدت ادرار، مصرف مواد غذایی غنی از ویتامین C و تغذیه سالم نیز به کاهش خطر سوزش کمک می‌کنند.

عوارض سوزش ادراری

در صورتی که سوزش ادرار به‌موقع درمان نشود، عوارض جدی‌تری همچون گسترش عفونت به کلیه‌ها، عفونت‌های مزمن و آسیب به بافت‌های ادراری رخ می‌دهد. این مشکلات می‌توانند منجر به مشکلات طولانی‌مدت مانند تکرر ادرار یا بی‌اختیاری ادراری شوند. سوزش ادرار ممکن است بر روابط جنسی تأثیر بگذارد و همچنین در صورت وجود سنگ‌های ادراری، این سنگ‌ها ممکن است بزرگ‌تر شوند و مشکلات بیشتری ایجاد کنند. در صورت مشاهده علائمی همچون خون در ادرار یا تب، فوراً باید به پزشک مراجعه کرد تا از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری شود.

جمع بندی

برای پیشگیری از سوزش ادراری، رعایت بهداشت فردی، نوشیدن مایعات کافی و استفاده از لباس‌های زیر مناسب می‌تواند به کاهش خطر این مشکل کمک کند. در صورتی که سوزش ادرار به‌موقع درمان نشود، می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند عفونت‌های مزمن، آسیب به بافت‌های ادراری یا انتقال عفونت‌های مقاربتی شود. بنابراین، تشخیص سریع و درمان به‌موقع این مشکل از اهمیت بالایی برخوردار است تا از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری شود.

سوالات متداول