فتق: علل، علائم و روش‌های درمان

Estimated reading time: ۸ دقیقه

فتق (hernia) یکی از مشکلات شایع جراحی است که زمانی رخ می‌دهد که بافت یا ارگانی از محل طبیعی خود بیرون زده و به ناحیه‌ای غیرعادی منتقل می‌شود. این بیماری می‌تواند در هر قسمتی از بدن رخ دهد، اما معمولاً در ناحیه شکم و کشاله ران مشاهده می‌شود. فتق در صورتی که به موقع درمان نشود، ممکن است عوارض جدی مانند گرفتاری یا پیچ‌خوردگی فتق را به همراه داشته باشد و نیاز به مداخله جراحی فوری داشته باشد. شناسایی علائم فتق و درمان به موقع آن می‌تواند از بروز مشکلات پیچیده جلوگیری کند.

فتق چیست؟

فتق زمانی اتفاق می‌افتد که بخشی از یک اندام داخلی یا بافت، از طریق ناحیه‌ای ضعیف در دیواره عضلانی بیرون بزند. این مشکل بیشتر در نواحی شکم و کشاله ران رخ می‌دهد و ممکن است به دلیل ضعف مادرزادی عضلات، بلند کردن اجسام سنگین، افزایش فشار داخل شکم، چاقی، سرفه‌های مداوم یا یبوست ایجاد شود. فتق مغبنی ممکن است بدون علامت باشد یا موجب درد، تورم و ناراحتی شود. درمان آن شامل مراقبت‌های ویژه، کمربندهای حمایتی یا جراحی است.

علت فتق

فتق زمانی شکل می‌گیرد که یک اندام یا بافت داخلی از ناحیه‌ای ضعیف در دیواره عضلانی بیرون بزند. این ضعف می‌تواند مادرزادی باشد یا به مرور زمان ایجاد شود. دلایل اصلی فتق شامل موارد زیر است:

• ضعف مادرزادی عضلات: برخی افراد از بدو تولد دیواره شکمی ضعیفی دارند.
• افزایش فشار داخل شکم: عواملی مانند سرفه مزمن، یبوست طولانی، زایمان‌های مکرر و چاقی می‌توانند فشار داخلی شکم را بالا ببرند.
• بلند کردن اجسام سنگین: فشار زیاد به عضلات شکمی می‌تواند منجر به فتق شود.
• چاقی: اضافه‌وزن فشار بیشتری به دیواره شکم وارد می‌کند.
• جراحی‌های قبلی: زخم‌های جراحی ممکن است دیواره شکم را ضعیف کرده و فتق ایجاد کنند.
• بارداری: کشش بیش از حد عضلات شکم در دوران بارداری می‌تواند باعث فتق شود.
• افزایش سن: با بالا رفتن سن، عضلات ضعیف‌تر شده و احتمال فتق بیشتر می‌شود.

عوامل دیگری مانند استعمال دخانیات، تغذیه نامناسب و بیماری‌های مزمن نیز می‌توانند در ایجاد فتق مؤثر باشند.

علائم فتق

علائم فتق بسته به نوع و محل آن متفاوت است، اما برخی نشانه‌های رایج عبارت‌اند از:

• برآمدگی مشهود: تورم یا برجستگی که هنگام ایستادن، سرفه یا بلند کردن اشیا بیشتر مشخص می‌شود.
• درد یا ناراحتی: فتق ممکن است باعث درد یا احساس سنگینی شود، به‌ویژه هنگام فعالیت بدنی.
• احساس کشیدگی یا سوزش: برخی افراد از فشار یا سوزش در ناحیه فتق شکایت دارند.
• درد هنگام بلند کردن اجسام: جابه‌جایی اشیای سنگین می‌تواند موجب درد شود.
• مشکلات گوارشی و نفخ: فتق شکمی ممکن است منجر به نفخ، احساس پری شکم و یبوست شود.
• حالت تهوع و استفراغ: در موارد گیر افتادن فتق، ممکن است علائمی مانند تهوع، استفراغ و درد شدید بروز کند که نیاز به مداخله فوری پزشکی دارد.

در صورت تغییر رنگ برآمدگی، درد شدید یا علائمی مانند تب و تهوع، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد.

تشخیص فتق

پزشکان معمولاً فتق را از طریق معاینه فیزیکی و در برخی موارد، با استفاده از روش‌های تصویربرداری تشخیص می‌دهند. روش‌های رایج تشخیص این بیماری شامل موارد زیر است:

• معاینه فیزیکی: پزشک با لمس ناحیه مشکوک، وجود برآمدگی یا ضعف عضلانی را بررسی می‌کند.
• سونوگرافی: این روش با استفاده از امواج صوتی، تصویری دقیق از ساختار داخلی بدن ارائه می‌دهد.
• سی‌تی اسکن یا ام‌آر‌آی: در موارد پیچیده‌تر، از این روش‌ها برای تشخیص فتق‌های عمقی استفاده می‌شود.
• آندوسکوپی: در صورت احتمال فتق هیاتال، پزشک ممکن است از آندوسکوپی برای بررسی دقیق‌تر مری و معده استفاده کند.

درمان فتق

درمان فتق کشاله ران بدون جراحی به نوع و شدت آن بستگی دارد و می‌تواند غیرجراحی یا جراحی باشد. در صورت عدم بروز عوارض، درمان‌های غیرجراحی ممکن است توصیه شود. اما در موارد شدید، جراحی ضروری است.

• تغییرات سبک زندگی: برای فتق‌های خفیف، کاهش وزن، اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین، جلوگیری از یبوست و مصرف وعده‌های غذایی کوچک‌تر می‌تواند مفید باشد.
• کمربند فتق: استفاده از کمربند فتق می‌تواند به طور موقت از بیرون‌زدگی جلوگیری کند، ولی جایگزین جراحی نیست.
• عمل باد فتق داروها: اگر فتق علائم گوارشی ایجاد کند، پزشک ممکن است داروهایی مانند آنتی‌اسیدها تجویز کند که علائم را کاهش می‌دهند، اما این بیماری را درمان نمی‌کنند.
• جراحی: در صورت بروز درد یا مشکلات جدی، جراحی لازم است. دو روش جراحی عبارتند از جراحی باز و جراحی لاپاراسکوپی که هرکدام مزایای خاص خود را دارند.

درمان فتق در منزل

درمان فتق ناف بدون جراحی معمولاً نیازمند نظارت پزشکی است، اما برخی تدابیر می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند.

• تغییرات سبک زندگی: کاهش وزن، اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین و مدیریت یبوست می‌تواند به کاهش فشار بر ناحیه فتق کمک کند.
• کمربند فتق: استفاده از کمربند مخصوص فتق در موارد فتق‌های کوچک می‌تواند موقتاً از بیرون‌زدگی جلوگیری کند، اما درمان قطعی نیست.
• داروها برای تسکین درد: داروهایی مانند آسپرین یا ایبوپروفن می‌توانند برای کاهش درد و التهاب مفید باشند، اما این بیماری را درمان نمی‌کنند.
• تغییرات در شیوه غذا خوردن: برای فتق‌های مرتبط با دستگاه گوارش مانند فتق هیاتال، خوردن وعده‌های غذایی کوچک‌تر، اجتناب از غذاهای چرب و خوابیدن در وضعیت نیمه‌نشسته می‌تواند کمک‌کننده باشد.

پیشگیری از فتق

برای پیشگیری از فتق، رعایت نکاتی مانند حفظ وزن سالم، اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین، مدیریت یبوست و تقویت عضلات شکم مفید است. همچنین، ترک سیگار و مراقبت در دوران بارداری می‌تواند به جلوگیری از بروز فتق کمک کند.

عوارض فتق

فتق در صورت عدم درمان صحیح می‌تواند عوارضی ایجاد کند. برخی از این عوارض عبارتند از:

• گرفتاری فتق: در این حالت، بافت یا ارگان بیرون‌زده گیر کرده و نمی‌تواند به داخل بدن بازگردد. این امر باعث درد شدید و نیاز به درمان فوری دارد.
• فتق پیچ خورده: اگر خون‌رسانی به بافت گیر کرده قطع شود، فتق پیچ خورده و ممکن است منجر به مرگ بافت شود که نیاز به جراحی فوری دارد.
• درد مزمن: فتق می‌تواند باعث درد و ناراحتی در ناحیه آسیب‌دیده شود که در طول زمان ممکن است مزمن شود.
• مشکلات گوارشی: فتق در ناحیه شکم یا دیافراگم می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند سوزش سر دل، ریفلاکس اسید یا انسداد روده شود.
• اختلال در عملکرد اندام‌ها: فتق کشاله ران یا شکمی ممکن است فشار به اندام‌ها وارد کرده و عملکرد آن‌ها را مختل کند.
• عفونت: آسیب به فتق می‌تواند منجر به عفونت در ناحیه بیرون‌زده شده و نیاز به درمان فوری داشته باشد.

عمل فتق چند ساعت طول میکشد؟

عمل فتق بیضه معمولاً بین ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت طول می‌کشد. این زمان به عوامل مختلفی بستگی دارد:

نوع فتق

• فتق کشاله ران: زمان جراحی معمولاً کمتر است (۳۰ دقیقه تا ۱ ساعت).
• فتق شکمی: ممکن است زمان بیشتری ببرد.
• فتق هیاتال: جراحی پیچیده‌تر و زمان‌برتر است.

روش جراحی

• جراحی باز: برش بزرگ‌تری ایجاد می‌شود و زمان بیشتری می‌برد.
• جراحی لاپاروسکوپی: از برش‌های کوچکتر استفاده می‌شود و زمان عمل کوتاه‌تر است.

پیچیدگی‌های پزشکی: شرایط پزشکی دیگر مانند بیماری‌های قلبی یا دیابت ممکن است زمان عمل را بیشتر کند.

عوارض بعد از عمل فتق

عوارض پس از جراحی معمولاً موقتی هستند و شامل موارد زیر می‌شوند:

• درد و ناراحتی: درد در محل جراحی طبیعی است و معمولاً با داروهای مسکن کنترل می‌شود.
• تورم و کبودی: در چند روز اول کاهش می‌یابد.
• عفونت: اگر محل جراحی قرمز یا ترشح داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کرد.
• خونریزی: خونریزی در ناحیه عمل‌شده معمولاً موقتی است.
• بازگشت فتق: در موارد نادر، ممکن است فتق دوباره بروز کند.
• آسیب به اعصاب یا بافت‌ها: گاهی ممکن است آسیب به اعصاب یا بافت‌ها منجر به بی‌حسی یا ضعف در ناحیه عمل‌شده شود.

جمع بندی

فتق اگرچه در بسیاری از موارد می‌تواند با درمان‌های ساده یا جراحی اصلاح شود، اما در صورت عدم توجه به موقع، ممکن است منجر به عوارضی جدی مانند درد مزمن، عفونت یا اختلال در عملکرد اندام‌ها شود. بنابراین، تشخیص زودهنگام و درمان صحیح برای پیشگیری از مشکلات بعدی بسیار ضروری است. در نهایت، افرادی که دچار فتق می‌شوند باید با پزشک خود مشورت کرده و از درمان‌های مناسب بهره‌مند شوند تا از سلامت خود محافظت کنند.

سوالات متداول