تب دنگی: علائم، درمان و پیشگیری از بیماری ناقل توسط پشه ها

Estimated reading time: ۹ دقیقه

پشه دنگی که به‌عنوان ناقل ویروس دنگی شناخته می‌شود، یکی از مهم‌ترین عوامل انتقال بیماری‌های ویروسی در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان است. این پشه‌ها معمولاً در آب‌های راکد تخم‌ریزی می‌کنند و بیشتر در طول روز فعال هستند. گزش آن‌ها می‌تواند منجر به تب دنگی شود که در برخی موارد با عوارض شدید همراه است.

بیماری پشه دنگی چیست؟

تب دنگی (dengue mosquito) یک عفونت ویروسی است که از طریق پشه‌های آلوده منتقل می‌شود و بیشتر در مناطق گرمسیری شایع است. علائم شامل تب بالا، سردرد شدید، درد عضلات و مفاصل، حالت تهوع و بثورات پوستی هستند. در موارد شدید، ممکن است به تب دنگی هموراژیک یا سندرم شوک دنگی تبدیل شود که خطرناک است. درمان خاصی ندارد و درمان حمایتی شامل استراحت، مایعات و داروهای مسکن است. پیشگیری شامل استفاده از دافع پشه و جلوگیری از تجمع آب راکد است.

انواع بیماری پشه دنگی

• تب دنگی معمولی: شایع‌ترین نوع بیماری است که علائمی مانند تب بالا، سردرد، درد عضلات و مفاصل، حالت تهوع و بثورات پوستی دارد. این نوع معمولاً بدون درمان خاصی خود به خود برطرف می‌شود.
• تب دنگی هموراژیک (DHF): نوع شدیدتر تب دنگی است که می‌تواند کشنده باشد. این نوع با خونریزی، نشت پلاسما از رگ‌ها، افت فشار خون و شوک همراه است.

علت پشه دنگی

ویروس دنگی عامل تب دنگی است که از طریق گزش پشه آئدس آلوده به انسان منتقل می‌شود. این ویروس از خون فرد مبتلا به بدن پشه وارد می‌شود و سپس توسط پشه به فرد سالم منتقل می‌شود. چهار نوع ویروس دنگی وجود دارد که می‌تواند بیماری ایجاد کند و فرد می‌تواند پس از ابتلا به یک نوع، به سایر انواع نیز مبتلا شود. ابتلای مجدد می‌تواند خطر ابتلا به تب دنگی هموراژیک (DHF) را افزایش دهد.

عوامل خطر

• سن: کودکان و افراد مسن بیشتر در معرض خطر ابتلا به DHF هستند.
• جنسیت: زنان بیشتر از مردان به DHF مبتلا می‌شوند.
• وضعیت سلامتی: افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، بیماری قلبی یا کلیوی بیشتر در معرض خطر هستند.
• بارداری: زنان باردار نیز بیشتر در معرض خطر ابتلا به DHF قرار دارند.

علائم بیماری پشه دنگی

علائم تب دنگی معمولاً ۲ تا ۷ روز پس از گزش پشه آلوده ظاهر می‌شود و شامل موارد زیر است:

• تب بالا: تب ناگهانی و شدید، یکی از شایع‌ترین علائم است.
• سردرد شدید: درد معمولاً در پشت چشم‌ها احساس می‌شود.
• درد عضلات و مفاصل: درد شدید که به آن تب استخوان‌شکن گفته می‌شود.
• درد چشم: درد شدید و حساسیت به نور.
• حالت تهوع و استفراغ: از علائم رایج بیماری.
• بثورات پوستی: لکه‌های قرمز یا صورتی روی صورت، گردن و اندام‌ها.

در موارد شدید، بیماری ممکن است به تب دنگی هموراژیک (DHF) تبدیل شود که علائم آن شامل خونریزی شدید، نشت پلاسما از رگ‌ها، افت فشار خون و شوک است.

تشخیص بیماری پشه دنگی

تشخیص تب دنگی بر اساس سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایش‌های خون انجام می‌شود. آزمایش‌هایی چون آنتی‌ژن دنگی (NS1) و آزمایش آنتی‌بادی دنگی برای شناسایی ویروس و پاسخ ایمنی بدن به کار می‌روند. آزمایش‌هایی مانند هماتوکریت و پلاکت خون نیز برای بررسی کم‌آبی و کاهش پلاکت‌ها استفاده می‌شود. تشخیص زودهنگام مهم است تا از عوارض جلوگیری شود.

درمان بیماری پشه دنگی

اگرچه هیچ درمان قطعی برای تب دنگی وجود ندارد، اما چندین روش برای تسکین علائم و جلوگیری از عوارض بیماری وجود دارد. درمان تب دنگی معمولاً شامل موارد زیر است:

• استراحت کافی: استراحت مناسب برای کمک به بدن در مبارزه با عفونت بسیار اهمیت دارد.
• نوشیدن مایعات فراوان: برای جلوگیری از کم‌آبی بدن که یکی از عوارض شایع تب دنگی است، مایعات زیادی مانند آب، آب‌میوه و محلول‌های الکترولیت بنوشید.
• مصرف داروهای مسکن: داروهایی مانند استامینوفن می‌توانند به کاهش تب و درد کمک کنند. از مصرف داروهایی چون آسپرین یا ایبوپروفن خودداری کنید، زیرا این داروها می‌توانند خطر خونریزی را افزایش دهند.
• استفاده از کمپرس سرد: قرار دادن کمپرس سرد بر پیشانی به کاهش تب کمک می‌کند.
• پوشیدن لباس‌های خنک و گشاد: لباس‌های مناسب و خنک از شدت تب می‌کاهند.
• مصرف غذاهای مقوی: مصرف مواد غذایی مغذی برای تامین انرژی و بهبودی ضروری است.
• دوری از پشه‌ها: برای جلوگیری از انتقال بیماری به دیگران، تا زمان بهبودی کامل از گزش پشه‌ها جلوگیری کنید.

درمان پشه دنگی در منزل

برای تسکین علائم تب دنگی در منزل، درمان‌های خانگی می‌تواند مفید باشد:

• نوشیدن آب نارگیل: کمک به جلوگیری از کم‌آبی بدن با الکترولیت‌های طبیعی.
• نوشیدن آب میوه‌های گرمسیری: آب آناناس یا انبه به هیدراته شدن و تامین ویتامین‌ها کمک می‌کند.
• مصرف سوپ مرغ: منبع خوبی از مایعات و الکترولیت‌ها برای تسکین علائم.
• استراحت کافی: برای کمک به بهبود بدن ضروری است.
• میوه‌ها و سبزیجات: مصرف میوه‌ها مانند موز، پرتقال و سبزیجات مثل اسفناج به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند.
• آرد جو دوسر و برنج قهوه‌ای: منابع خوب فیبر و کربوهیدرات برای تامین انرژی.
• ماست و تخم‌مرغ: پروبیوتیک‌ها و پروتئین برای سلامت گوارش و بهبودی.

این درمان‌های خانگی جایگزین درمان پزشکی نیستند. اگر علائم شما شدید است یا بدتر شد، حتما به پزشک مراجعه کنید.

پیشگیری از بیماری پشه دنگی

برای پیشگیری از تب دنگی، جلوگیری از گزش پشه ضروری است. اقدامات ساده‌ای که می‌توانید برای کاهش خطر ابتلا انجام دهید عبارتند از:

• پوشیدن لباس‌های بلند: پوست خود را بپوشانید تا از گزش پشه‌ها جلوگیری کنید.
• استفاده از دافع پشه: از دافع پشه حاوی DEET یا IR3535 روی پوست و لباس خود استفاده کنید.
• از بین بردن آب راکد: محل‌هایی مانند گلدان‌ها و بشقاب‌ها که آب جمع می‌کنند را خالی کنید.
• نصب توری: از توری‌های ضد پشه برای درها و پنجره‌ها استفاده کنید.
• استفاده از تخت‌خواب‌های دارای تور: در مناطقی که تب دنگی شایع است، از تخت‌خواب‌های محافظ استفاده کنید.
• دوری از فعالیت در ساعات خاص: پشه‌ها صبح و بعد از ظهر فعال‌تر هستند.
• دوری از دیگران در صورت بیماری: ویروس از طریق بزاق منتقل می‌شود.
• دوری از پشه‌ها در زمان بیماری: از پشه‌ها دوری کنید تا بیماری به دیگران منتقل نشود.

پشه آئدس چه شکلی است؟

پشه‌های آئدس، که به پشه‌های ببر آسیایی یا پشه‌های تب زرد نیز معروف هستند، ناقل بیماری‌هایی مانند تب دنگی، ویروس زیکا و تب زرد هستند. این پشه‌ها معمولاً در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری یافت می‌شوند و به دلیل سفر و تجارت جهانی گسترش یافته‌اند.

این پشه‌ها دارای علائم سیاه و سفید بر روی بدن و پاهایشان هستند. طول بدن آن‌ها بین ۴ تا ۷ میلی‌متر است و ماده‌ها مسئول نیش زدن و تغذیه از خون انسان برای تولید تخم هستند.

پشه‌های آئدس بیشتر در طول روز فعال هستند، به ویژه در ساعات ابتدایی صبح و اواخر بعد از ظهر. آن‌ها در مکان‌های سایه‌دار و راکد مانند آب‌های جمع‌شده در ظروف و بشکه‌ها تولید مثل می‌کنند.

برای محافظت از خود در برابر نیش پشه‌های آئدس، اقدامات پیشگیرانه مانند پوشیدن لباس محافظ، استفاده از دافع حشرات و از بین بردن مکان‌های تجمع آب ضروری است.

تفاوت تب دنگی هموراژیک (DHF) و سندرم شوک دنگی (DSS)

تب دنگی هموراژیک (DHF) و سندرم شوک دنگی (DSS) دو عارضه جدی ناشی از ویروس دنگی هستند که در صورت عدم درمان به موقع، می‌توانند کشنده باشند.

شباهت‌ ها

• هر دو بیماری توسط ویروس دنگی ایجاد می‌شوند.
• علائمی مانند تب بالا، سردرد، درد عضلانی و مفصلی، بثورات پوستی، حالت تهوع و خستگی شدید در هر دو دیده می‌شود.
• هر دو می‌توانند خطرناک باشند و نیاز به مراقبت پزشکی دارند.

تفاوت‌ ها

• DHF منجر به خونریزی شدید می‌شود، در حالی که DSS شدیدترین شکل بیماری بوده و با شوک و نارسایی اندام‌ها همراه است.
• DHF با خونریزی از لثه، بینی و مدفوع مشخص می‌شود، اما DSS با افت فشار خون، نبض ضعیف و تنفس سریع همراه است.
• DHF با مصرف مایعات و داروهای کنترل‌کننده خونریزی درمان می‌شود، در حالی که DSS نیاز به مداخلات فوری پزشکی از جمله تجویز مایعات و داروهای وریدی دارد.

عوارض پشه دنگی

تب دنگی معمولاً خفیف است، اما در برخی افراد می‌تواند عوارض شدیدی ایجاد کند.

عوارض شدید

• تب دنگی هموراژیک (DHF): نشت پلاسما از رگ‌ها که ممکن است منجر به افت فشار خون و نارسایی اندام‌ها شود.
• سندرم شوک دنگی (DSS): شدیدترین عارضه که با شوک همراه است و خطر مرگ دارد.
• سایر مشکلات: نارسایی کبد، کلیه، قلب و خونریزی مغزی.

گروه‌ های پرخطر

• کودکان و سالمندان
• زنان باردار
• افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای
• کسانی که قبلاً دچار دنگی شده‌اند

در صورت علائم شدید، مراجعه سریع به پزشک ضروری است.

جمع بندی

پیشگیری از گزش پشه دنگی و کنترل محل‌های تجمع آن، بهترین راه برای کاهش خطر ابتلا به تب دنگی و عوارض ناشی از آن است. با رعایت نکات بهداشتی، استفاده از دفع‌کننده‌های حشرات و از بین بردن آب‌های راکد، می‌توان از شیوع این بیماری جلوگیری کرد. در صورت بروز علائم شدید، مراجعه سریع به پزشک ضروری است.

سوالات متداول