راه های پیشگیری و درمان سرماخوردگی: نکاتی برای مقابله با این بیماری شایع

Estimated reading time: ۱۱ دقیقه

سرماخوردگی (a cold) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ویروسی است که بسیاری از افراد به‌ویژه در فصول سرد سال به آن مبتلا می‌شوند. این بیماری با علائمی مانند آبریزش بینی، گلودرد، سرفه و تب همراه است و معمولاً در مدت زمان کوتاهی بهبود می‌یابد. علیرغم اینکه این بیماری یک بیماری خفیف است، می‌تواند بر کیفیت زندگی تأثیر بگذارد و در برخی موارد منجر به عوارضی مانند عفونت سینوس‌ها یا گوش شود.

سرماخوردگی چیست؟

سرماخوردگی یک بیماری ویروسی است که توسط بیش از ۲۰۰ نوع ویروس سرماخوردگی جدید مختلف ایجاد می‌شود. شایع‌ترین ویروس‌های آن شامل راینوویروس‌ها، کروناویروس‌ها و ویروس‌های پاراآنفلوانزا هستند. این بیماری معمولاً با علائمی چون گلودرد، آبریزش بینی و سرفه همراه است و در بیشتر موارد به خودی خود درمان می‌شود.

علائم سرماخوردگی در بزرگسالان

سرماخوردگی در بزرگسالان معمولاً با علائمی چون فشار در نواحی سینوسی، آبریزش یا گرفتگی بینی، پرشدن بینی، عطسه و از دست دادن حس بویایی و شنوایی شروع می‌شود. سایر علائم شامل درد بدن، سردرد، تب پایین، تورم غدد لنفاوی، لرز و مشکلاتی در تنفس عمیق است. گاهی اوقات ممکن است احساس گرفتگی یا زنگ زدن در گوش‌ها نیز رخ دهد.

علائم سرماخوردگی در کودکان

در کودکان، سرماخوردگی معمولاً با خارش و سوزش گلو شروع می‌شود که اغلب اولین علامت است. عطسه‌های مکرر و آبریزش بینی، که ابتدا شفاف و آبکی است و سپس غلیظ‌تر می‌شود، از دیگر علائم اولیه هستند. گرفتگی بینی ممکن است خواب کودک را مختل کند. علائم بعدی شامل سرفه‌های خشک یا همراه با خلط، تب خفیف، کاهش اشتها و بی‌حالی است. همچنین، در برخی موارد، ممکن است کودک دچار درد گوش، اسهال یا کهیر شود.

علت مبتلا به سرماخوردگی

سرماخوردگی به‌طور عمده به دلیل عفونت ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی رخ می‌دهد. عوامل‌مختلفی می‌توانند باعث افزایش احتمال ابتلا به این بیماری شوند:

عوامل فردی

• سیستم ایمنی ضعیف، به‌ویژه در نوزادان، سالمندان و افرادی با بیماری‌های مزمن یا تحت درمان‌های خاص.
• استرس مزمن که می‌تواند عملکرد سیستم ایمنی را ضعیف کند.
• عادات بهداشتی ضعیف مانند شستن ناکافی دست‌ها و لمس صورت.

عوامل محیطی

• فصل‌های سرد سال که ویروس‌ها راحت‌تر پخش می‌شوند.
• محیط‌های شلوغ و بسته که ویروس‌ها را به راحتی منتقل می‌کنند.
• آلودگی هوا و تغییرات ناگهانی دما که می‌توانند سیستم ایمنی را ضعیف کنند.

عوارض سرماخوردگی

اگرچه سرماخوردگی معمولاً بیماری خفیفی است، اما در برخی موارد می‌تواند عوارضی ایجاد کند. این عوارض اغلب زمانی رخ می‌دهند که سیستم ایمنی ضعیف باشد یا عفونت به قسمت‌های پایین‌تر دستگاه تنفسی گسترش یابد.

عوارض شایع‌تر

• سینوزیت: التهاب سینوس‌ها که با درد صورت و گرفتگی بینی همراه است.
• عفونت گوش میانی: درد گوش و کاهش شنوایی ناشی از گسترش ویروس جدید سرماخوردگی به گوش.
• برونشیت: التهاب لوله‌های برونشی که باعث سرفه‌های مداوم می‌شود.

عوارض جدی‌تر

• ذات‌الریه: عفونت جدی ریه‌ها که نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد.
• آپنه خواب: انسداد موقت راه تنفسی در کودکان هنگام خواب.
• عوارض قلبی: در افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی، سرماخوردگی می‌تواند بیماری را تشدید کند.

روش های تشخیص سرماخوردگی

پزشکان معمولاً با توجه به علائم گزارش شده توسط بیمار و معاینه فیزیکی تشخیص می‌دهند که آیا زکام است. در معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است علائمی مانند ورم در سوراخ‌های بینی، گرفتگی بینی، قرمز شدن گلو و ورم غدد لنفاوی در گردن را بررسی کند.

اگر علائم این بیماری بیش از ۱۰ روز طول بکشد یا شدت یابد، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید، زیرا ممکن است مشکل متفاوتی وجود داشته باشد که نیاز به تشخیص دقیق و درمان سریع دارد. در صورتی که پزشک به عفونت باکتریایی مشکوک شود، ممکن است آزمایش‌هایی از جمله عکس‌برداری با اشعه ایکس از قفسه سینه یا سایر آزمایش‌های تشخیصی تجویز کند.

راه های انتقال سرماخوردگی

سرماخوردگی عمدتاً از طریق روش‌های زیر منتقل می‌شود:

• قطرات تنفسی: هنگامی که فرد مبتلا سرفه یا عطسه می‌کند، قطرات ویروس در هوا پخش می‌شود و دیگران با استنشاق این قطرات آلوده می‌شوند.
• تماس مستقیم: دست دادن یا استفاده از وسایل مشترک با فرد مبتلا می‌تواند ویروس را منتقل کند.
• سطوح آلوده: ویروس می‌تواند روی سطوح مختلف مانند دستگیره‌ها و میزها بماند و از طریق تماس با این سطوح و سپس لمس صورت منتقل شود.
• هوای آلوده: در فضاهای بسته و شلوغ، ویروس برای مدت طولانی‌تری در هوا باقی می‌ماند.
• انتقال از طریق غذا: اگر فرد مبتلا با دستان آلوده غذا تهیه کند، ویروس می‌تواند به غذا منتقل شود.
• تنفس هوای آلوده: در مکان‌هایی با تهویه ضعیف، ویروس‌ها می‌توانند از طریق هوای آلوده منتقل شوند.
• تماس با مایعات بدن: انتقال ویروس از طریق بزاق، به ویژه هنگام بوسیدن، امکان‌پذیر است.

پیشگیری از سرماخوردگی

برای کاهش احتمال ابتلا به سرماخوردگی، رعایت نکات زیر می‌تواند مفید باشد:

• تقویت سیستم ایمنی بدن: مصرف میوه‌ها و سبزیجات، ورزش منظم، خواب کافی و مدیریت استرس از مهم‌ترین عواملی هستند که به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کنند.
• بهداشت فردی: شستن دست‌ها به‌طور مرتب، پوشاندن دهان و بینی هنگام عطسه یا سرفه و اجتناب از تماس نزدیک با افراد مبتلا به این بیماری به شدت در پیشگیری از انتقال ویروس موثر است.
• مراقبت‌های محیطی: مرطوب نگه داشتن هوا با استفاده از دستگاه بخور یا ظروف آب گرم و همچنین تهویه مناسب فضا می‌تواند از تکثیر ویروس‌ها در محیط‌های بسته جلوگیری کند.

درمان سرماخوردگی

اگرچه درمان قطعی برای سرماخوردگی وجود ندارد، اما چندین روش برای کاهش علائم وجود دارد. در بیشتر موارد، سرما خوردگی خود به خود طی ۷ تا ۱۰ روز بهبود می‌یابد. برای تسکین علائم می‌توان از شربت کیدوفست برای سرماخوردگی ضد سرفه، اسپری‌های بینی و مسکن‌ها استفاده کرد. داروهای سرماخوردگی بدون نسخه مانند آنتی‌هیستامین‌ها و استامینوفن می‌توانند به کاهش درد و تب کمک کنند.

در موارد خاص، اگر سرما خوردگی کودکان منجر به عفونت باکتریایی ثانویه شود، پزشک ممکن است دارو برای سرماخوردگی تجویز کند. همچنین، در موارد شدید و ضعیف شدن عمومی بدن، آمپول دگزامتازون می‌تواند برای کاهش التهاب و تسکین علائم تجویز شود.

درمان خانگی سرماخوردگی

برای درمان سرماخوردگی در خانه، از روش‌های زیر می‌توانید استفاده کنید:

• مصرف مایعات: آب، آب‌لیموی گرم با عسل برای تسکین احتقان و جلوگیری از کم‌آبی بدن.
• استراحت کافی: استراحت برای بهبود انرژی بدن و دفع ویروس.
• مصرف عسل: عسل برای کاهش سرفه و تسکین آن در بزرگسالان و کودکان بالای یک سال.
• دستگاه بخور سرد: استفاده از دستگاه رطوبت‌ساز برای تسکین احتقان.
• مصرف اکیناسه: برای کاهش مدت زمان بیماری و تقویت سیستم ایمنی.
• سبزیجات و ادویه‌جات: مصرف فلفل‌دلمه‌ای، بروکلی و ادویه‌جاتی مثل سیر و کاری برای تقویت ایمنی و کاهش التهاب.

سرماخوردگی در بارداری

زنان باردار به دلیل کاهش سیستم ایمنی بیشتر در معرض سرماخوردگی هستند. این وضعیت باعث می‌شود تا آن‌ها بیشتر از سایر افراد به عفونت‌های ویروسی مبتلا شوند.

تفاوت آنفولانزا و سرماخوردگی

سرماخوردگی و آنفولانزا هر دو بیماری تنفسی هستند که علائم مشابهی دارند، اما ویروس‌های مختلفی باعث ابتلا به آن‌ها می‌شوند. مهم‌ترین تفاوت، احتمال تب و لرز است که در آنفولانزا بیشتر مشاهده می‌شود. در سرما خوردگی معمولاً تب مشاهده نمی‌شود، مگر در کودکان. آنفولانزا همچنین باعث درد شدید بدن و عوارض خطرناکی چون ذات‌الریه و سپسیس می‌شود.

ویروس سرماخوردگی تا چند روز قابل انتقال است؟

ویروس سرماخوردگی تا دو هفته پس از ابتلا قابل انتقال است، ولی بیشترین انتقال در سه روز اول و زمانی که علائم شدیدترند، رخ می‌دهد.

تفاوت ویروس سرماخوردگی و کرونا

کرونا و سرماخوردگی علائم مشابهی دارند، اما تفاوت‌هایی هم دارند. در کرونا تب و لرز شدید شایع است، در حالی که در سرما خوردگی تب معمولاً خفیف است. سرفه خشک از علائم رایج کروناست، اما در سرما خوردگی سرفه معمولاً با ترشحات خلطی همراه است. آبریزش بینی در سرما خوردگی شایع‌تر از کروناست و درگیری ریه در زکام دیده نمی‌شود، در حالی که در کرونا به‌ویژه نوع شدید، تنگی نفس شایع است.

سرماخوردگی در تابستان

در تابستان، ویروس‌هایی مانند راینوویروس بیشتر شیوع دارند. استفاده از وسایل خنک‌کننده و تجمع در فضاهای بسته می‌تواند باعث افزایش انتقال ویروس‌ها شود، اما نرخ ابتلا به سرما خوردگی معمولاً در تابستان کمتر از زمستان است.

بهترین دمنوش ها برای سرماخوردگی

دمنوش‌هایی مانند زنجبیل با خواص ضد التهابی و ضد ویروسی برای تسکین گلودرد و کاهش التهاب مفید هستند. دارچین به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی و ضد میکروبی به کاهش سرفه و دردهای بدن کمک می‌کند. دمنوش لیمو و عسل به تقویت سیستم ایمنی و تسکین گلودرد کمک می‌کند، در حالی که چای سبز با آنتی‌اکسیدان‌های خود علائم سرما خوردگی را کاهش می‌دهد. دمنوش آویشن نیز با خواص ضد باکتریایی و ضد ویروسی به تسکین سرفه و گلودرد کمک می‌کند.

تغذیه مناسب سرماخوردگی

تغذیه مناسب در دوران سرماخوردگی به تقویت سیستم ایمنی و تسریع بهبود کمک می‌کند. سوپ‌های گرم و آبگوشت‌ها به خصوص سوپ مرغ، خواص ضد التهابی دارند و آب‌رسانی بدن را تقویت می‌کنند. میوه‌ها و سبزیجاتی مانند مرکبات (پرتقال و لیمو) که سرشار از ویتامین C هستند، به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کنند. ماهی‌های چرب مانند سالمون و قزل‌آلا با اسیدهای چرب امگا ۳ خاصیت ضد التهابی دارند. حبوبات، آجیل و دانه‌ها نیز به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کنند. ماست پروبیوتیک برای بهبود عملکرد روده مفید است.

غذای مناسب سرما خوردگی که باید محدود شوند شامل غذا برای سرماخوردگی فرآوری‌شده، سرخ‌شده و پرچرب هستند که می‌توانند سیستم ایمنی را تضعیف کنند. همچنین، مصرف کافئین و الکل باید محدود شود زیرا باعث دهیدراته شدن بدن می‌شوند.

نوشیدن مایعات کافی و داشتن تغذیه سبک و قابل هضم برای حفظ انرژی بدن در مقابله با عفونت ضروری است. خواب کافی نیز به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند.

درمان عفونت سر در اثر سرماخوردگی

وقتی سینوس‌ها مسدود و با مایع پر می‌شوند، باکتری‌ها رشد کرده و به عفونت سینوس و عفونت سر منجر می‌شوند. این مشکل باعث درد و فشار در ناحیه سر و اطراف چشم‌ها می‌شود. پزشک برای تشخیص دقیق ممکن است سی‌تی‌اسکن تجویز کند. اگر علائم بیش از ۱۰ روز ادامه یابد، مصرف آنتی بیوتیک برای سرماخوردگی توصیه می‌شود و در موارد شدید، جراحی ممکن است لازم باشد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در بزرگسالان، اگر علائم سرماخوردگی شدید بهبود نیابد یا بدتر شود یا تب بالا و مشکلات تنفسی وجود داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کرد. برای کودکان، در صورت تب بالا، علائم سرماخوردگی شدیدتر یا مشکل در تنفس، مشاوره پزشکی ضروری است. مشاوره با متخصصین اطفال در آرین طب می‌تواند کمک‌کننده باشد.

جمع بندی

در نهایت، اگرچه سرماخوردگی معمولاً بدون نیاز به درمان خاص بهبود می‌یابد، رعایت مراقبت‌های مناسب از جمله استراحت کافی، مصرف مایعات و استفاده از دارو سرماخوردگی می‌تواند به تسکین علائم کمک کند. در صورتی که علائم شدید یا طولانی‌مدت شوند، مراجعه به پزشک ضروری است. با توجه به شیوع زیاد این بیماری، پیشگیری از طریق شستشوی دست‌ها و استفاده از ماسک در مکان‌های عمومی می‌تواند از ابتلا به سرما خوردگی جلوگیری کند.

سوالات متداول