ماستوئیدیت: علل، علائم و روش های درمانی این عفونت گوش میانی

Estimated reading time: ۶ دقیقه

ماستوئیدیت (mastoiditis) یک بیماری عفونی است که به بخش استخوانی ماستوئید در پشت گوش آسیب می‌زند. این عفونت معمولاً پس از عفونت گوش میانی ایجاد می‌شود و می‌تواند به سرعت پیشرفت کرده و مشکلات جدی‌تری ایجاد کند. علائم ماستوئیدیت شامل درد گوش، تب، تورم و کاهش شنوایی است. در صورتی که درمان به‌موقع صورت نگیرد، این بیماری ممکن است عوارض خطرناکی مانند مننژیت، آبسه مغزی یا آسیب به عصب‌های صورت را به همراه داشته باشد.

ماستوئیدیت چیست؟

ماستوئیدیت عفونتی است که در استخوان ماستوئید (پشت گوش) ایجاد می‌شود و معمولاً به دنبال عفونت‌های گوش میانی اتفاق می‌افتد. علائم آن شامل درد و تورم پشت گوش، تب و کاهش شنوایی است. درمان معمولاً با آنتی‌بیوتیک‌ها انجام می‌شود و در موارد شدید ممکن است نیاز به جراحی باشد.

علت ماستوئیدیت

ماستوئیدیت عمدتاً به علت عفونت‌های باکتریایی گوش میانی ایجاد می‌شود. زمانی که گوش میانی دچار عفونت (اوتیت مدیا) می‌شود، باکتری‌ها می‌توانند از طریق لوله اُستاش به این ناحیه منتقل شده و اگر درمان نشود، عفونت به استخوان ماستوئید گسترش می‌یابد. باکتری‌هایی مانند استرپتوکوکوس پنومونیه، هموفیلوس آنفلوانزا و استافیلوکوکوس اورئوس معمولاً عامل این نوع عفونت‌ها هستند. عدم درمان به موقع عفونت‌های گوش میانی، آسیب‌های فیزیکی به گوش، جراحی‌های گوش و ضعف سیستم ایمنی می‌توانند از عوامل خطر برای بروز ماستوئیدیت باشند. عفونت‌های ویروسی مانند آنفلوانزا نیز می‌توانند زمینه‌ساز عفونت گوش میانی و در نتیجه ماستوئیدیت شوند.

علائم ماستوئیدیت

ماستوئیدیت می‌تواند علائم متنوعی ایجاد کند. شایع‌ترین علامت درد شدید در ناحیه پشت گوش است که ممکن است به سر و گردن هم انتشار یابد. علاوه بر این، تورم و برآمدگی در ناحیه پشت گوش دیده می‌شود که ممکن است به حدی باشد که شکل گوش تغییر کند. تب و لرز نیز از علائم متداول هستند که نشان‌دهنده عفونت در بدن می‌باشند. کاهش شنوایی و احساس فشار در گوش به دلیل التهاب گوش میانی نیز ممکن است رخ دهد. در برخی موارد، ترشحات چرکی از گوش مشاهده می‌شود که نشان‌دهنده گسترش عفونت است. همچنین افراد مبتلا به ماستوئیدیت ممکن است احساس خستگی، ضعف عمومی و حتی تهوع را تجربه کنند. در موارد نادر، عفونت ممکن است به مغز گسترش یابد و علائم عصبی مانند سردرد شدید، گیجی و مشکلات بینایی ایجاد کند.

تشخیص ماستوئیدیت

تشخیص ماستوئیدیت معمولاً بر اساس تاریخچه پزشکی، علائم بالینی و آزمایش‌ها انجام می‌شود.

معاینه بالینی: پزشک از بیمار در مورد علائم مانند درد و تورم پشت گوش، تب، مشکلات شنوایی و سابقه عفونت گوش میانی سوال می‌کند. سپس گوش و ناحیه اطراف آن را معاینه می‌کند.

آزمایش خون: پزشک ممکن است آزمایش خون برای بررسی سطح گلبول‌های سفید و نشانگرهای التهابی تجویز کند که افزایش آن‌ها می‌تواند نشان‌دهنده عفونت باشد.

تصویربرداری

• اشعه ایکس: برای بررسی وضعیت استخوان ماستوئید و وجود تجمع مایع یا التهاب.
• سی‌تی اسکن: برای ارزیابی دقیق‌تر استخوان ماستوئید و گسترش عفونت.
• MRI: در موارد خاص برای بررسی عوارض مغزی یا عصبی.

کشت ترشحات گوش: اگر ترشحات چرکی از گوش خارج شود، پزشک ممکن است نمونه‌ای برای شناسایی نوع باکتری گرفته و درمان مناسب را تجویز کند.

آزمایش‌های شنوایی: در صورت مشکلات شنوایی، آزمایش‌های شنوایی برای ارزیابی میزان کاهش شنوایی انجام می‌شود.

درمان ماستوئیدیت

درمان عفونت استخوان گوش بستگی به شدت بیماری و وضعیت بیمار دارد و معمولاً شامل موارد زیر است:

آنتی‌بیوتیک ها

• خوراکی: برای عفونت‌های خفیف‌تر آموکسی‌سیلین یا سفالوسپورین‌ها تجویز می‌شود.
• تزریقی: برای عفونت‌های شدیدتر یا مقاوم به داروهای خوراکی، از پنی‌سیلین یا کلیندامایسین استفاده می‌شود.

جراحی

• در موارد جدی‌تر، جراحی برای تخلیه آبسه یا ماستوئیدکتومی (برداشتن قسمتی از استخوان ماستوئید) انجام می‌شود.

آبسه‌تراپی

• اگر آبسه تشکیل شده باشد، ممکن است نیاز به تخلیه از طریق جراحی یا سوراخ کردن باشد.

درمان درد و تب

• داروهای ضد درد مانند ایبوپروفن یا استامینوفن برای کاهش درد و التهاب تجویز می‌شوند.

درمان ماستوئیدیت در منزل

• کنترل درد و تب: داروهای مسکن مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می‌توانند به کاهش درد و تب کمک کنند. همچنین استفاده از کمپرس گرم یا سرد روی ناحیه پشت گوش ممکن است به کاهش درد و التهاب کمک کند، البته باید طبق توصیه‌های پزشک انجام شود.
• مراقبت از گوش: در صورت وجود ترشحات از گوش یا علائم عفونت، باید از قرار دادن آب در گوش جلوگیری کرد. همچنین تمیز نگه داشتن گوش و جلوگیری از وارد شدن هرگونه جسم خارجی به آن می‌تواند مفید باشد.
• مراقبت عمومی: استراحت و خواب کافی برای تقویت سیستم ایمنی بدن و کمک به بهبودی مهم است. مصرف مایعات فراوان و تغذیه مناسب با غذاهای سبک و سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند به بهبود سلامت بیمار کمک کند.

پیشگیری از ماستوئیدیت

برای پیشگیری از ماستوئیدیت، می‌توان اقدامات زیر را انجام داد:

• درمان به موقع عفونت‌های گوش میانی با آنتی‌بیوتیک‌ها.
• مراقبت از گوش‌ها با جلوگیری از وارد کردن اشیاء به گوش و پرهیز از شنا یا دوش گرفتن با آب در گوش.
• تقویت سیستم ایمنی با تغذیه مناسب، خواب کافی و مصرف مایعات.
• مراقبت از کودکان با مراجعه به پزشک در صورت علائم عفونت و دور نگه داشتن از دود سیگار.
• استفاده از واکسن‌های پنوموکوک و آنفلوآنزا برای جلوگیری از عفونت‌های تنفسی.

این اقدامات می‌توانند از ابتلا به عفونت استخوان گوش جلوگیری کنند.

عوارض ماستوئیدیت

در صورت عدم درمان به موقع، ماستوئیدیت می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد:

• انتقال عفونت به مغز، سینوس‌ها یا لایه‌های جمجمه، که ممکن است به مننژیت یا آبسه مغزی منجر شود.
• تشکیل آبسه ماستوئیدی که نیاز به جراحی دارد.
• افت شنوایی دائمی به دلیل آسیب به ساختارهای شنوایی.
• پارگی پرده گوش و کاهش شنوایی.
• مشکلات عصبی مانند فلج صورت.
• سرایت عفونت به خون یا سایر اعضای بدن که می‌تواند به سپسیس منجر شود.

در صورت مشاهده علائم، درمان به موقع از این عوارض جلوگیری می‌کند.

جمع بندی

ماستوئیدیت اگر به‌موقع تشخیص داده و درمان نشود، می‌تواند عوارض جدی به دنبال داشته باشد که ممکن است سلامت فرد را تهدید کند. بنابراین، پیشگیری از عفونت‌های گوش میانی، تشخیص زودهنگام و درمان سریع آن، می‌تواند به طور قابل توجهی از بروز ماستوئیدیت و عوارض آن جلوگیری کند. همچنین، درمان‌های دارویی و گاهی جراحی در صورت لزوم، برای مدیریت این بیماری ضروری هستند.

سوالات متداول