واژینوز باکتریایی: علت ها، پیشگیری و راه های درمان مؤثر

Estimated reading time: ۸ دقیقه

واژینوز باکتریایی (bacterial vaginosis) یکی از شایع‌ترین مشکلات بهداشتی زنان است که به علت اختلال در تعادل طبیعی باکتری‌های واژن ایجاد می‌شود. در شرایط عادی، واژن مملو از باکتری‌های مفید است که از رشد باکتری‌های مضر جلوگیری می‌کنند. اما در صورتی که این تعادل به هم بخورد، باکتری‌های مضر می‌توانند رشد کنند و منجر به عفونت‌هایی چون واژینوز باکتریایی شوند. علائم این بیماری شامل ترشحات غیرطبیعی، بوی ناخوشایند و سوزش در ناحیه واژن است. در این مقاله به بررسی علل، پیشگیری و درمان‌های مؤثر برای واژینوز باکتریایی خواهیم پرداخت.

واژینوز باکتریایی چیست؟

واژینوز باکتریایی نوعی عفونت واژینال است که وقتی تعادل باکتری‌های طبیعی واژن به‌هم می‌خورد، به‌وجود می‌آید. در این حالت، باکتری‌های مضر بیشتر از حد معمول رشد می‌کنند و معمولاً باعث ترشحات بدبو، سفید یا خاکستری‌رنگ می‌شوند که بوی ماهی مانند دارند. این مشکل ممکن است با خارش یا سوزش همراه باشد ولی گاهی هم بدون علامت است. واژینوز معمولاً با آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود و برای پیشگیری بهتر است از دوش واژینال و رابطه جنسی محافظت‌نشده پرهیز شود.

علت واژینوز باکتریایی

واژینوز باکتریایی وقتی اتفاق می‌افته که تعادل طبیعی بین باکتری‌های مفید و مضر در واژن به هم می‌خوره. در حالت طبیعی، لاکتوباسیل‌ها با تولید اسید، محیط واژن رو اسیدی نگه می‌دارن و جلوی رشد میکروب‌های مضر رو می‌گیرن. اما وقتی تعدادشون کم بشه، باکتری‌های بی‌هوازی مثل Gardnerella بیشتر می‌شن و باعث بروز علائم می‌شن.
دلایلی مثل استفاده از دوش واژینال، رابطه جنسی بدون محافظت، تغییر مداوم شریک جنسی، سیگار کشیدن و حتی کمبود هورمون استروژن (مثل دوران یائسگی) می‌تونن این تعادل رو برهم بزنن. این مشکل لزوماً نشون‌دهنده بیماری مقاربتی نیست، ولی می‌تونه خطر ابتلا به اون‌ها رو بیشتر کنه و در بارداری هم عوارضی مثل زایمان زودرس داشته باشه.

علائم واژینوز باکتریایی

خیلی از زنان ممکنه هیچ علامتی نداشته باشن، ولی شایع‌ترین نشانه‌ها شامل ترشحاتی رقیق، خاکستری یا سفیدرنگه که بوی ماهی مانند دارن، به‌ویژه بعد از رابطه جنسی. بعضی افراد ممکنه احساس خارش، سوزش یا ناراحتی هنگام ادرار یا نزدیکی داشته باشن.
البته واژینوز معمولاً باعث التهاب شدید یا خارش شدید نمی‌شه. اگه ترشحات زرد یا سبز باشه یا خارش شدید دیده بشه، ممکنه عفونت قارچی یا بیماری دیگه‌ای در کار باشه و باید دقیق‌تر بررسی بشه.

تشخیص واژینوز باکتریایی

پزشک با بررسی علائم، معاینه واژن و نمونه‌گیری از ترشحات، معمولاً خیلی راحت تشخیص می‌ده. یکی از روش‌های رایج، “معیارهای آمسل” هست که شامل چهار مورده: ترشحات نازک، بوی ماهی با افزودن KOH، pH بالاتر از ۴.۵ و وجود سلول‌های کلیدی زیر میکروسکوپ. اگه سه مورد از این‌ها وجود داشته باشه، تشخیص واژینوز تأیید می‌شه.
در موارد خاص، آزمایش‌های دقیق‌تری هم ممکنه انجام بشه، مخصوصاً اگه فرد دچار عفونت مکرر یا مقاوم باشه. تشخیص درست خیلی مهمه چون درمان واژینوز با قارچ یا بیماری مقاربتی فرق داره.

درمان واژینوز باکتریایی در منزل

برای درمان این عارضه معمولاً آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شه که باکتری‌های مضر رو کاهش می‌ده و تعادل فلور واژن رو برمی‌گردونه. رایج‌ترین داروها:

• مترونیدازول: به صورت قرص (۵۰۰ میلی‌گرم، دو بار در روز برای ۷ روز) یا ژل واژینال (۵ روز شب‌ها) مصرف می‌شه.
• کلیندامایسین: معمولاً به شکل کرم واژینال برای ۷ شب. توجه: این کرم می‌تونه کاندوم‌های لاتکس رو ضعیف کنه.
• تینیدازول: اثر مشابه مترونیدازول با عوارض کمتر. دوز رایج ۲ گرم روزانه به مدت ۲ روزه.

نکات درمانی مهم: در طول مصرف مترونیدازول یا تینیدازول نباید الکل نوشید. دوره درمان باید کامل طی بشه حتی اگر علائم زودتر از بین رفتن. رابطه جنسی تا پایان درمان باید متوقف بشه.

درمان‌ حمایتی در منزل

این روش‌ها جایگزین دارو نیستن، اما به تسکین علائم و پیشگیری از عود کمک می‌کنن:

• بهداشت ملایم واژن: فقط با آب ولرم شست‌وشو داده بشه. از صابون‌ها و شوینده‌های معطر خودداری بشه چون می‌تونن فلور واژن رو بهم بزنن.
• لباس زیر نخی و راحت: لباس زیر تنگ یا الیاف مصنوعی باعث تعریق و رشد باکتری می‌شه. پارچه‌های نخی، جذب‌کننده رطوبت و بهتر برای تهویه هستن.
• عدم استفاده از دوش واژینال: دوش واژینال می‌تونه تعادل PH و باکتری‌های مفید رو مختل کنه و اوضاع رو بدتر کنه.
• مصرف پروبیوتیک: خوردن ماست ساده و بدون قند یا مصرف مکمل‌های خوراکی پروبیوتیک حاوی لاکتوباسیلوس ممکنه به بازسازی باکتری‌های مفید کمک کنه.
• پرهیز از رابطه جنسی تا پایان درمان: رابطه می‌تونه PH واژن رو تغییر بده یا التهاب رو افزایش بده. اگه رابطه جنسی اجتناب‌ناپذیر بود، استفاده از کاندوم توصیه می‌شه.
• رعایت اصول بهداشتی در اجابت مزاج: تمیز کردن از جلو به عقب از انتقال باکتری‌های مقعدی به ناحیه واژن جلوگیری می‌کنه.

در کل، این روش‌های مراقبتی در کنار درمان دارویی می‌تونن روند بهبودی رو سریع‌تر کنن و احتمال عود رو کمتر. اگه خواستی، می‌تونم راهکارهای پیشگیری در بلندمدت رو هم برات بنویسم.

پیشگیری از واژینوز باکتریایی

برای پیشگیری از واژینوز باکتریایی رعایت بهداشت و سبک زندگی سالم اهمیت دارد. شست‌وشوی واژن فقط با آب گرم و بدون صابون‌های معطر توصیه می‌شود. استفاده از لباس زیر نخی و گشاد که تهویه مناسبی دارد، از رشد باکتری‌ها جلوگیری می‌کند. دوش واژینال ممنوع است چون تعادل باکتریایی را برهم می‌زند. مصرف پروبیوتیک‌ها مثل ماست‌های طبیعی یا مکمل‌ها به تقویت باکتری‌های مفید کمک می‌کند. رابطه جنسی با کاندوم و پرهیز از داشتن شرکای جنسی متعدد از دیگر روش‌های پیشگیری است. در دوران قاعدگی، تعویض مرتب نوار بهداشتی و شست‌وشوی ملایم کافی‌ست. همچنین از مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک‌ها خودداری کنید. این نکات ساده می‌توانند خطر ابتلا را کاهش دهند. اگر علائم دارید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

عوارض واژینوز باکتریایی

اگر واژینوز باکتریایی درمان نشود، ممکن است عوارض قابل توجهی ایجاد کند. یکی از عوارض رایج، افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی مانند HIV، کلامیدیا یا سوزاک است. تغییر در فلور واژن باعث تضعیف سدهای دفاعی بدن شده و ورود عفونت‌ها را تسهیل می‌کند.

در زنان باردار، این عفونت می‌تواند منجر به زایمان زودرس، وزن پایین نوزاد یا عفونت‌های رحمی شود. به همین دلیل، تشخیص و درمان به‌موقع آن در دوران بارداری بسیار مهم است. همچنین اگر درمان به تعویق بیفتد، ممکن است منجر به عفونت لگنی یا بیماری التهابی لگن (PID) شود که در موارد شدید می‌تواند باعث ناباروری شود.

علاوه بر عوارض جسمی، بیماری واژینوز باکتریایی ممکن است از نظر روانی نیز تأثیرگذار باشد. بوی ناخوشایند یا ترشحات غیرعادی می‌توانند باعث اضطراب یا کاهش اعتماد به نفس فرد شوند.

بازگشت مجدد واژینوز باکتریایی

عود واژینوز باکتریایی در بسیاری از زنان اتفاق می‌افتد. تحقیقات نشان می‌دهند که ۳۰ تا ۵۰ درصد مبتلایان، پس از درمان نیز دوباره دچار این عفونت می‌شوند. عواملی مانند رابطه جنسی بدون کاندوم، دوش واژینال، مصرف آنتی‌بیوتیک یا تغییرات هورمونی از دلایل اصلی بازگشت بیماری هستند.

ضعف سیستم ایمنی یا ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت نیز خطر عود را بیشتر می‌کند. در مواردی که عفونت به طور کامل ریشه‌کن نشده باشد، امکان بازگشت علائم زیاد است. برای پیشگیری از عود، علاوه بر رعایت بهداشت، مصرف پروبیوتیک‌ها، تغذیه مناسب و گاهی استفاده از درمان‌های نگهدارنده تجویز می‌شود.

تأثیر واژینوز باکتریایی بر بارداری

واژینوز باکتریایی در دوران بارداری اگر درمان نشود، ممکن است پیامدهای جدی به‌دنبال داشته باشد. مهم‌ترین خطر، زایمان زودرس است که می‌تواند منجر به تولد نوزاد نارس یا با وزن کم شود. همچنین، این عفونت ممکن است پس از زایمان، خطر بروز عفونت‌های رحمی را افزایش دهد.

محیط نامتعادل واژن در اثر واژینوز، می‌تواند بدن را برای ابتلا به دیگر عفونت‌ها، مانند HIV یا سایر بیماری‌های مقاربتی مستعدتر کند. پزشکان در دوران بارداری، با تجویز آنتی‌بیوتیک‌های ایمن مانند مترونیدازول یا کلیندامایسین، سعی در کنترل این بیماری دارند تا از خطرات احتمالی برای مادر و جنین جلوگیری شود.

در صورت مشاهده علائمی مانند ترشحات غیرعادی یا بوی ناخوشایند در دوران بارداری، مراجعه به پزشک ضروری است تا با درمان به‌موقع از بروز مشکلات جدی پیشگیری شود.

جمع بندی

واژینوز باکتریایی اگر به‌موقع تشخیص داده شود، با درمان‌های ساده و مؤثر قابل کنترل است. رعایت نکات بهداشتی، استفاده از پروبیوتیک‌ها و پیشگیری از عوامل خطر مانند دوش واژینال و رابطه جنسی بدون کاندوم، می‌تواند از بروز این بیماری جلوگیری کند. در صورت بروز علائم، درمان سریع و صحیح ضروری است تا از عوارض جدی‌تر مانند افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی و مشکلات بارداری جلوگیری شود. در نهایت، مشاوره با پزشک و پیگیری درمان‌های مناسب می‌تواند به حفظ سلامت زنان و کاهش احتمال عود بیماری کمک کند.

سوالات متداول